یادداشت‌های شخصی بنده

از نظر بسیاری از فلاسفه، انسان وقتی به دنیا می‌آید، هنوز استعداد های انسانیش ظاهر نشده‌اند و در ابتدای امر، حیوانی ضعیف بیش نیست. از منظر ملاصدرا اولین نشانه‌های انسان شدن، ادراک کلیات است. مثلا درک مفاهیمی کلی مثل اعداد، مالکیت و جنسیت از نشانه‌های انسان شدن است. مسکویه از باب دیگری وارد می‌شود و ملاک عملی ارایه می‌دهد. از نظر مسکویه، از موقعی که کودک از کار بد، شرم و حیا می‌کند، وارد دنیای انسانیت شده است. این نشانه‌ها را در دختر خودم، در کمی قبل از دو سالگی دیدم که روز به روز قوی‌تر می‌شود. پسر ندارم ولی شنیدم پسرها کمی دیرتر این چیزها را می‌فهمند. علی ای حال، حواستان باشد که از حدود سه سالگی با یک انسان فهیم طرف هستید و جلوی او هر کاری نکنید.

راستی، اگر دیدید که یک آدم بزرگ، از کار بد شرم و حیا نمی‌کند یا از درک برخی کلیات عاجز است، بدانید هنوز استعدادهای انسانیش به طور کامل شکوفا نشده است، یا اینکه قبلاً شکوفا شده ولی الان رو به زوال است.