ایتا: جزیره یا نوار؟! (ق۱)

ایتا: جزیره یا نوار؟! (ق۱)

 

من از گذشته‌های دور نسبت به اکثر مسئولان بدبین بوده و هستم. در یکی دو سال اخیر هم این اندیشه را ذیل نظریه‌های اقلیت در جامعه‌شناسی پر و بال دادم و گفتم که مردم مذهبی، ولو اینکه فکر می‌کنند در اکثریت هستند، باید حالت اقلیت به خود بگیرند و مانند یک اقلیت تحت ستم و ظلم کنش‌گری کنند.

 

یکی از مواردی که باید بهش بدبین بود، ایتا است. و دقیقا چون چاره‌ای جز استفاده از ایتا نداریم، باید با احتیاط از آن استفاده کنیم.

 

وضعیت ایتا، شبیه آرمانشهری خیالی است که همه در آن خوشحال هستند اما درحال تبدیل شدن به مسلخ است. یعنی اوایل، شاید یک جای امنی برای مذهبی‌ها به شمار می‌آمد اما کم کم با مسدود شدن کانال‌های انقلابی و فیلتر شدن بعضی از اخبار، تقریبا مطمئن شدم که عده‌ای در پشت صحنه، در تلاش برای مدیریت مردم مذهبی هستند. البته این افراد لزوما مالکان ایتا نیستند و بحث فراتر از آن است.

 

لایحه‌‌ی اخیر دولت مبنی بر مقابله با اخبار کذب هم به نظرم برای کنترل بیشتر سکوهای داخلی خصوصا ایتا است. چون اکثر موارد این قانون، راجع به سکوهای خارجی اصلا امکان اجرا ندارد. یعنی این قانون، تقریبا فقط دست افراد داخلی را می‌بندد نه خارجی.

 

 

حتی اگر مثل من بدبین هم نباشید، نباید از این قانون طرفداری کنید: نتیجه خوشبینانه به این قانون این است که شکاف بین کاربران سکوهای داخلی و خارجی بیشتر می‌شود و در نتیجه دو قطبی موجود در جامعه، افزایش پیدا می‌کند.

خرده فرهنگ سیاسی 4 و 5

 

 

دو دسته از مردم هم هستند بر اساس احساست خودشون تصمیم می‌گیرند.

 

برخی بر اساس احساس دینی و برخی براساس احساس محرومیت.

یعنی دسته اول به سراغ فردی می‌رود که با روح دینی او سازگار باشد و دسته دوم به دنبال فردی می‌رود که روح زجر و سختی کشیده‌ی او را درک کند.

 

 

در انتخابات ریاست جمهوری اخیر، به دلیل اختلاف بین جلیلی و قالیباف، همچین حضور یک روحانی و یک نهج البلاغه خوان در طرف مقابل، فضای تصمیم گیری برای جریان دینی سخت شد.

همچنین به دلیل خطابه‌ی ضعیف جلیلی و قالیباف در استفاده از ادبیات عدالت‌خواهانه و ظلم ستیزانه و برعکس، برتری نسبی پزشکیان نسبت به دو نفر دیگر، احتمالاً بخشی از این آرا هم یا وارد صندوق نشدند یا به سبد پزشکیان رفتند.

خرده فرهنگ سیاسی ۳

 

 

خرده فرهنگ روحانیت سیاسی، دیگر جریانی است که در چند سطح از جلیلی حمایت کرد.

روحانیت شیعی، علم‌دار انقلاب اسلامی و رهبر قیام بود، اما ساختارهای سیاسی جمهوری اسلامی به سمت مدرنیته رفتند و از دو سو، روحانیت را تحت فشار گذاشت.

در گام اول، تا حد امکان روحانیت از ساختار حکومت بیرون نگه داشته شدند.

 

در گام دوم، تلاش کردند تا همان بخش از روحانیت که داخل ساختار حکومت بود، اخته و بی‌خاصیت شود.

 

 

راه برون رفت از خطر برای روحانیت این بود که سراغ نامزدی برود که با ساختار غالب در تضاد باشد و در خلال این تضاد، نفوذ خود را افزایش بدهد. برای این کار، جلیلی بهترین گزینه بود.

علت دیگر توجه به روحانیون به جلیلی، سنتی‌تر و بنیادگراتر بودن جلیلی است.

 

در مقابل، قالیباف شخصیتی مدرن‌تر داشت و به نوعی نماینده‌ی ساختار به حساب می‌آمد.

از جمله تجارب ساختاری اخیر روحانیت، مرکز تحقیقات اسلامی مجلس در قم بود که حقیر هم چند ماهی در آن فعالیت داشتم و حس بنده این بود که ما رو فرستادن دنبال نخود سیاه!

 

در انتخابات ۹۶ رییسی هم شخصیتی خلاف ساختار به حساب می‌آمد و حمایت تمام قد روحانیت را پشت سر خود داشت. اما در انتخابات ۱۴۰۰، بخشی از روحانیت از رییسی جدا شد و به جلیلی پیوست چراکه رییسی را نماینده‌ی ساختار می‌دید. و به نظر بنده این بخش درست می‌دیدند، زیرا وقتی رییسی آمد، آن طور که باید و شاید به جایگاه روحانیت توجه نشد.

 

 

در انتخابات بعدی هم اگر ساختار حکومت جلیلی را مصادره کند، احتمالاً بخش از روحانیت که الان موافق جلیلی هستند، مخالف او شوند.

خرده فرهنگ سیاسی ۲

 

 

در این قسمت می‌خواهم راجع به بخشی از حامیان جلیلی که شاید حدود یکی دو میلیون باشند صحبت کنم:

 

انحراف دینی در بخش‌های مختلف ساختار حکومتی جمهوری اسلامی، از سال‌ها پیش شروع شده است.

مردم متدین نسبت به این انحرافات هشدار دادند اما بسیاری از آن‌ها مورد سرکوب یا بی‌توجهی قرار گرفتند.

این مردم دغدغه‌ی دین داشتند و در درازمدت، از بسیاری از مسئولان جمهوری اسلامی ناامید شدند.

 

اینکه در انتخابات اخیر، بسیاری از مقدسات و مقدسین برای قالیباف خرج شدند اما این مردم بی‌توجهی کردند، برای این بود که همین مقدسات و مقدسین، یا خودشان بخشی از مشکل بودند یا در این 45 سال، تاثیر مثبت خاصی در مشکلات دینی نداشتند. از نماز جمعه و نمایندگان ولی فقیه تا بسیج و سپاه و بسیاری از خطبا، همگی از قداست ساقط شدند.

 

شاید به جای قالیباف، هرکس دیگری هم که می‌بود، باز هم رای نمی‌آورد، چرا؟ چون این بخش از مردم متدین، به طور کلی از مسئولان جمهوری اسلامی ناامید هستند و مشکل شخص قالیباف نیست.

 

 

حالا چرا این مردم سراغ جلیلی رفتند؟ پاسخ این است که در سطح عالی مدیریت کشور، تنها کسی که خلاف جهت شنا کرد و نشان داد جرات اصلاحات ساختاری را دارد، جلیلی است چون با فضاحت برجام از همان ابتدا مخالفت کرد.

 

در حقیقت جلیلی برای این بخش از متدینین، نه بهترین گزینه بلکه تنها گزینه بود.

خرده فرهنگ‌های سیاسی

 

 

یکی از پدیده‌های عجیب این ایام، حمله‌های گوناگون به سعید جلیلی و رای دهندگان به او است.

 

انشاالله در نوشته‌های آتی، دو مطلب را دنبال می‌کنم:

 

۱. سعید جلیلی، علت شکل‌گیری جریان‌های حامی خودش نبود.

 

۲. تبیین‌های فقهی، کلامی و فرقه‌ای از حامیان جلیلی غلط یا ناکارآمد است و بهترین تبیین، نگاه خرده فرهنگی است.