چرا اندیشه مدرن را مطالعه می‌کنیم و بقیه را خیر؟!

ما اگرچه دنیای مدرن را نمی پذیریم، اما دنیای مدرن، دارای نقاط قوتی نیز هست. ما دنیای مدرن را مطالعه می‌کنیم تا نقاط قوت آن را بگیریم و به اندوخته‌های خود اضافه کنیم.

 

اما چرا الباقی اندیشه‌های مهم دنیا را مطالعه نمی‌کنیم؟

۱. ضعف ارتباط و ترجمه موجب شده است که بسیاری از اندیشه‌های موجود در جهان وارد ایران نشود. مثلا منتبع مطالعه فلسفه و عرفان چینی خیلی کمتر از منابع مطالعاتی برای شناخت فلسفه و عرفان کشورهای غربی است.

 

۲. بسیاری از اندیشه‌ها مکتوب نشدند یا اگر شدند، از بین رفتند. برای مثال، از ایران باستان تقریبا هیچ اثر علمی باقی نمانده است و ما اصلا راهی برای دسترسی به دانش و تفکر مردم آن زمان نداریم. (یافته‌های تاریخی ایران یا ذیل اندیشه اسلامی تفسیر می‌شوند یا مدرن)

 

۳. فضای دانش و تفکر در ایران به شدت متأثر از جریان‌های قدرت است و ترجمه‌های علمی، متاثر از همین نزاع است. یعنی همین دنیای مدرن هم به طور کامل برای ما ترجمه نمی‌شود، بلکه غالبا آن قسمت‌هایی ترجمه می‌شود بتواند به اسلام و انقلاب اسلامی آسیب برساند.

تفاوت دانشگاه مدرن با غیرمدرن

خیلی از رشته‌های علمی که در دانشگاه‌های مدرن هستند، در نظام‌های علمی کهن ایران و غیرایران هم بوده است و بعضی فکر می‌کنند اگر آن‌ها از بین نمی‌رفتند، چیزی شبیه دانشگاه امروزین می‌شدند.

 

اما یک تفاوت اصلی وجود دارد، آن چیست؟

بعضی فکر می‌کنند اهمیت و توجه به تجربه موجب رشد دانشگاه‌های غربی شده است. اما قضیه این هم نیست.

 

قضیه این است که دنیای مدرن، تجربه را بر همه چیز مقدم کرد و بنیان شهودی و عقلانی دانش را از بین برد. در نتیجه نظام تقسیم علم و رشد رشته‌های مختلف دگرگون شد.

 

این قضیه اگرچه محاسنی داشت و برخی اختراعات بزرگ در همین دوران شکل‌گرفت، اما معایب بزرگی هم داشت و بیشترین و بزرگترین جرم‌ها و جنایت‌ها را نیز سامان داد و موجب شکل گیری بحران‌های بزرگ روحی و روانی برای جوامع مدرن شد.

 

بسیاری از اندیشمندان حتی در خود دنیای مدرن به دنبال خروج از این بحران هستند ولی تا کنون موفقیت چندانی به دست نیامده است. (یا حداقل به ما نرسیده است.)

 

در جهان اسلام، علمای اهل سنت اگرچه تلاش‌های بزرگی کردند اما به دلیل ضعف فلسفی موفقیت چندانی نداشتند.

در جهان تشیع یا بهتر بگویم ایران، به دلیل وجود پشتوانه قوی فلسفه سینوی و صدرایی، این ایده به شدت زنده است و این ایده ذیل عناوینی مانند علم دینی یا وحدت حوزه و دانشگاه دنبال می‌شود.

 

تو حوزه علمیه چه کار می‌کنند؟

حوزه علمیه، نظام آموزشی جهان اسلام است. این نظام در گذشته شامل همه‌ی رشته‌های علمی عصر خود می‌شد، اما به مرور زمان و با شروع افول تمدن اسلامی و نزاع علما و سلاطین بر سر قدرت، ذره ذره حوزه ضعیف شد و رشته‌های علمی یکی پس از دیگری از نظام حوزه حذف شدند تا اینکه تنها دروس رسمی حوزه در عصر پهلوی، فقه و اصول بودند. دروسی مثل فلسفه، عرفان و تفسیر نیز به طور خصوصی و در محافل شخصی علما دنبال می‌شد.

در دوران قاجاریه و پهلوی، سلاطین عصر مانند خلفای عباسی به واردات علم پرداختند، با این تفاوت که این بار، صرفا به ترجمه و وارد کردن کتاب و عالمان غیرمسلمان اکتفا نکردند، بلکه نهاد علم را وارد کردند. در حقیقت دانشگاه وارد ایران شد تا جای حوزه را بگیرد اما از بخت بد غربگرایان، از سویی دانشگاه‌های غربی آن قدرت و هیمنه قبل را نداشت و از سوی دیگر، حوزه‌های علمی‌شیعی، پشتوانه علمی و فرهنگی قدرتمندی داشتند، لذا حوزه علمیه حذف نشد.

 

تمام بحث وحدت حوزه و دانشگاه هم همینه که چطور این دو تا نهاد آموزش عالی رو باهم سازگار کنیم!

 

 

توی‌غرب، نهاد علمی کلیسا به دانشگاه تبدیل شد، یعنی یک حرکت بومی‌ و درون‌زا بود. خیلی از دانشگاه‌های معتبر فعلی در اروپا و آمریکا هم کلیسا بودند. خیلی از دانشمندان قدیمی هم کشیش بودند.

اما دانشگاه در ایران وارداتی است و باید بومی‌ سازی شود. البته یک اندیشه بالاتر هم هست که می‌گوید دانشگاه باید اسلامی شود. اگر ما دانشگاه اسلامی داشته باشیم، در حقیقت توانسته‌ایم حوزه و دانشگاه را در هم ادغام کنیم و دیگر دو نهاد علمی نداریم.

مرگ جامعه‌شناسی

این چند روز هر جامعه شناسی که در تلویزیون و روزنامه دیدم، از جنبش یا شورش اجتماعی حرف می‌زد نه اغتشاشی که از خارج هدایت می‌شود. (امثال آزاد ارمکی، فیاض، فاضلی و ... )

تازه امروز بعد از حرف‌های رهبری، یک نفر را پیدا کردن که بیاید از مافیای خارجی صحبت کند.

اینها نشانه‌ی مرگ جامعه‌شناسی است. کی بشود یک لگدی به این مرده بزنیم تا بر زمین بیافتد نمی‌ دانم.